محصولات بدون لاکتوز طی سال‌های اخیر به یکی از بخش‌های رو‌به‌رشد صنعت لبنیات و صنایع غذایی ایران تبدیل شده‌اند. افزایش شیوع عدم‌تحمل لاکتوز در میان مصرف‌کنندگان، رشد آگاهی تغذیه‌ای، گسترش سبک زندگی سالم‌محور و تخصصی‌تر شدن سبد خرید خانوار، از مهم‌ترین عوامل رشد این بازار محسوب می‌شود.
این گروه شامل شیر بدون لاکتوز، ماست، پنیر، بستنی، کره، و برخی نوشیدنی‌های پایه لبنی فرآوری‌شده است. بخش عمده بازار در اختیار شیر و ماست بدون لاکتوز قرار دارد، اما تنوع محصولات در سال‌های اخیر افزایش یافته و برندهای جدید وارد این حوزه شده‌اند.
محصولات بدون لاکتوز برای طیف وسیعی از مصرف‌کنندگان جذاب‌اند؛ از افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز گرفته تا کسانی که به‌دنبال رژیم‌های سبک‌تر و در برخی موارد سازگار با شرایط گوارشی هستند.
سیاست‌های حمایتی از تولید داخلی و نظارت دقیق سازمان غذا و دارو بر تولید و بسته‌بندی، تأثیر مثبتی بر توسعه بازار گذاشته است. مقررات سختگیرانه کیفیت باعث اعتماد بیشتر مصرف‌کنندگان به محصولات معتبر شده است.
با توجه به افزایش هزینه‌های لبنیات، محصولات بدون لاکتوز معمولاً در گروه قیمت‌های بالاتر قرار دارند. با اینکه قدرت خرید بر رفتار مصرف‌کننده تأثیرگذار است، ارزش درمانی و سلامت‌محور بودن محصولات باعث حفظ تقاضا شده است.
گسترش آگاهی نسبت به مشکلات گوارشی ناشی از لاکتوز، توصیه متخصصان تغذیه و افزایش محتوای آموزشی در رسانه‌ها باعث افزایش تقاضا برای محصولات بدون لاکتوز شده است. خانواده‌های شهری با درآمد متوسط به بالا بیشترین مصرف‌کنندگان هستند.
پیشرفت تکنولوژی فرآوری و آنزیم‌زدایی از لاکتوز باعث افزایش کیفیت محصولات و گسترش سبد آنها شده است. نوآوری در فرمولاسیون باعث ایجاد طعم بهتر و بافت مشابه با محصولات معمولی شده است.
محصولات بدون لاکتوز به‌عنوان گزینه‌ای کم‌چرب‌تر و سازگار با سبک زندگی سالم تلقی می‌شوند. بسته‌بندی‌های زیست‌سازگار و توجه به پایداری در برخی برندها روبه‌افزایش است.
قوانین وزارت بهداشت درخصوص برچسب‌گذاری و درج عبارت «بدون لاکتوز» یا «کم لاکتوز» بر بسته‌بندی، شفافیت خرید را افزایش داده است.
ارزش بازار محصولات بدون لاکتوز در ایران در سال ۱۴۰۳ حدود ۲۵۰ تا ۳۵۰ میلیون دلار برآورد می‌شود.
محصولات بدون لاکتوز حدود ۶ تا ۹ درصد از بازار لبنیات ایران را تشکیل می‌دهند.
بزرگ‌ترین سهم بازار متعلق به شیر و ماست بدون لاکتوز است و پس از آن پنیر و بستنی قرار دارند.
رشد بازار طی سه سال اخیر حدود ۱۰ تا ۱۴ درصد بوده است؛ رشدی که بالاتر از میانگین رشد صنعت لبنیات کشور است.
پیش‌بینی می‌شود طی ۳ تا ۵ سال آینده سهم بازار این محصولات به ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل بازار لبنیات برسد.
شیر بدون لاکتوز
ماست بدون لاکتوز
پنیر بدون لاکتوز
بستنی بدون لاکتوز
نوشیدنی‌های لبنی فرآوری‌شده
افراد دارای عدم تحمل لاکتوز
افراد با حساسیت گوارشی
مصرف‌کنندگان سلامت‌محور
شیر و ماست بیشترین سهم را دارند. در محصولات تخصصی‌تر مانند پنیر و بستنی رشد سریع‌تری دیده می‌شود.
برخی برندهای فعال در این دسته عبارتند از:
کاله
پگاه
می‌ماس
دامداران
برندهای کوچک تخصصی
کاله → بزرگ‌ترین سهم بازار
پگاه و دامداران → سهم قابل‌توجه
دیگر برندهای کوچک → سهم رو به رشد
شبکه توزیع گسترده
تنوع محصول
کیفیت و استاندارد بالا
تمرکز بر سوپرمارکت‌ها و هایپرمارکت‌ها
تأکید بر سلامت‌محور بودن
تولید محتوای آموزشی
تبلیغات در فضای آنلاین
رقابت داخلی: بالا
تهدید جایگزین‌ها: متوسط (محصولات گیاهی یا لاکتوز پایین)
قدرت خریدار: متوسط
قدرت تأمین‌کننده: متوسط
ورود تازه‌واردان: متوسط – نیازمند تکنولوژی و سرمایه
مصرف‌کنندگان به دلیل مشکلات گوارشی یا ترجیح سبک زندگی سالم تمایل به خرید محصولات بدون لاکتوز دارند.
کیفیت
برند
توصیه پزشک
مزایای گوارشی
طعم و تازگی
افزایش مصرف در میان جوانان و خانواده‌های طبقه متوسط شهری قابل‌توجه است. آگاهی مصرف‌کنندگان نسبت به این محصولات طی چند سال اخیر رشد کرده است.
تولید مبتنی بر حذف آنزیمی لاکتوز از محصولات لبنی است.
دسترسی گسترده به شیر داخلی باعث رشد تولید ملی شده است.
تأمین‌کنندگان محصولات بدون لاکتوز در کنار شبکه‌های پخش لبنیات فعالیت می‌کنند.
فروشگاه‌های زنجیره‌ای
سوپرمارکت‌ها
داروخانه‌ها
فروش آنلاین
فروش آنلاین طی سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است.
رقابتی: برندهای تازه‌وارد
مبتنی بر ارزش: برندهای باتجربه با تمرکز بر سلامت
هوشمند: تخفیف‌های دوره‌ای، بسته‌بندی کوچک
برندهای شناخته‌شده به‌دلیل اعتبار و کیفیت، از قیمت‌گذاری بالاتر استفاده می‌کنند.
رشد آگاهی تغذیه‌ای
افزایش شیوع عدم تحمل لاکتوز
توسعه فروش آنلاین
امکان صادرات منطقه‌ای
قیمت نسبتا بالاتر
نوسان قیمت مواد اولیه
کمبود آگاهی در برخی مناطق
رقابت شدید برندها
افزایش آگاهی و گسترش عرضه باعث رشد بالای بازار و رسیدن به سهم ۱۵٪ از بازار لبنیات خواهد شد.
نوسان قیمت یا کاهش قدرت خرید می‌تواند رشد بازار را محدود کند.
بازار با رشد سالانه ۸–۱۲٪ به‌صورت پایدار ادامه خواهد داد.
توسعه سبد محصول
همکاری با متخصصان تغذیه
تمرکز روی بازاریابی دیجیتال
تقویت توزیع آنلاین
شفاف‌سازی مزیت‌های گوارشی و تکیه بر داستان‌سرایی برند می‌تواند به افزایش وفاداری مشتری کمک کند.
با توجه به رشد آگاهی تغذیه‌ای و افزایش نیازهای پزشکی و سلامت‌محور، بازار محصولات بدون لاکتوز آینده روشنی در ایران دارد و سرمایه‌گذاری در آن جذاب است.